15 lipca 1626 roku król szwedzki, Gustaw Adolf dokonał brawurowego wjazdu do obleganego Elbląga

Po serii zwycięstw w Inflantach i Kurlandii Gustaw Adolf skierował się na Pomorze. Liczył na zajęcie Gdańska i zmuszenie Zygmunta III do ostatecznego zrzeczenia się praw do korony szwedzkiej. Z Piławy Szwedzi ruszyli na zachód i w ciągu niespełna trzech tygodni prawie bez wystrzału zajmowali kolejne miasta. 13 lipca dotarli pod Elbląg i bez walki zajęli Nowe Miasto. Dwa dni później Gustaw Adolf przyjął delegację Starego Miasta, po czym brawurowo wjechał konno za powracającymi do domu rajcami ostrzegając, że „jeśli będzie strzelanina, to nie uszanuje nawet dziecka w kolebce”. 16 lipca nastąpił oficjalny już wjazd króla na Stary Rynek. Elbląg na czas wojny stał się główną kwaterą Gustawa Adolfa, a potem jego kanclerza. Wzniesiono nowoczesne fortyfikacje, których koszt poniosło miasto. Natomiast wieść o poddaniu się Elbląga bez jednego wystrzału wykorzystana została przez gdańszczan do odebrania Elblągowi rezydencji angielskich kupców.